Tại sao lại bị tắc mạch máu não?

Tại sao lại bị tắc mạch máu não?

Nguyên nhân thường gặp nhất của đột quỵ là tắc mạch máu não, hay còn gọi là tắc nghẽn mạch máu não. Vậy tại sao lại bị tắc mạch máu não và triệu chứng của tắc nghẽn mạch máu não, cũng như cách phòng ngừa bệnh này là gì, hãy cùng tìm hiểu trong bài viết này nhé!

I. Tại sao lại bị tắc mạch máu não?

Tắc mạch máu não, chiếm khoảng 85% trong số các trường hợp đột quỵ, là một vấn đề khẩn cấp yêu cầu điều trị cấp cứu để bảo vệ tính mạng của bệnh nhân. Có nhiều nguyên nhân dẫn đến tắc nghẽn mạch máu não. Hãy cùng tìm hiểu các nguyên nhân này và nhận biết các dấu hiệu tắc nghẽn mạch máu não để kịp thời thăm khám và điều trị hiệu quả.

Tắc mạch máu não có nghĩa là các động mạch mang máu giàu oxy và chất dinh dưỡng từ tim đến não và cơ thể bị cản trở. Có hai động mạch cảnh và hai động mạch đốt sống (phía trước và sau cổ) cung cấp máu cho não. Mặc dù não chỉ chiếm 2% trọng lượng cơ thể nhưng nó nhận đến 15% cung cấp máu từ tim và 25% tổng lượng oxy cung cấp cho cơ thể.

Thường từ khoảng 30 tuổi trở đi, các động mạch cung cấp máu cho não bắt đầu tích tụ mảng bám là các vệt mỡ (chất béo và cholesterol), làm cho động mạch hẹp lại dần và giảm lưu lượng máu đến não. Khi mảng bám ngày càng lớn, máu gặp khó khăn trong việc lên đến não.

Cuối cùng, mảng bám có thể hoàn toàn bít kín lỗ mạch hoặc đôi khi mảng xơ vữa trong thành mạch vỡ nứt, gây tắc nghẽn mạch máu não. Ngoài ra, mạch máu não cũng có thể bị tắc nghẽn do huyết khối – cục máu đông từ các vị trí khác như tim hoặc chân, di chuyển qua dòng máu đến mạch máu nhỏ hơn, gây tắc nghẽn mạch máu nhỏ. Tình trạng này gọi là đột quỵ do tắc mạch máu não.

II. Biểu hiện của tắc nghẽn mạch máu não

Can thiệp điều trị từ sớm, hạn chế các biến chứng nguy hiểm, giúp nhận biết các dấu hiệu tắc nghẽn mạch máu não.

Biểu hiện thường gặp của người mắc bệnh tắc nghẽn mạch máu não bao gồm:

• Yếu liệt nửa người, khó cử động tay chân, không thể giơ hai tay lên cao khỏi đầu cùng một lúc.
• Meo mặt, lệch mặt, cười méo miệng.
• Mất thăng bằng, đi loạng choạng không vững.
• Đau đầu dữ dội, có thể kèm theo chóng mặt và nôn ói.
• Khó nói, nói ngọng hoặc không thể nói.
• Nhìn đôi hoặc mờ mắt.
• Co giật.
• Lơ mơ hoặc hôn mê.

Nếu phát hiện những dấu hiệu tắc mạch máu não này, cần đưa ngay người bệnh đến bệnh viện gần nhất để bác sĩ chẩn đoán và can thiệp trong “thời gian vàng”, tránh nguy cơ tử vong và các biến chứng nghiêm trọng.

III. Nguyên nhân gây tắc mạch máu não

1. Nguyên nhân gây tắc mạch máu não thường gặp là:

• Xơ vữa động mạch: Đây là nguyên nhân phổ biến nhất gây tắc mạch máu não. Xơ vữa động mạch chiếm đến 65% trường hợp đột quỵ do tắc nghẽn mạch máu, bao gồm xơ vữa ở các mạch máu lớn ở ngoài sọ, trong sọ hoặc các nhánh động mạch nhỏ bên trong não.
• Huyết khối: Khoảng 20% – 30% trường hợp tắc mạch máu não do bệnh van tim, rung nhĩ gây ra các cục huyết khối.
• Bệnh máu hoặc viêm nhiễm: Một số trường hợp (khoảng 5%) các bệnh về máu hoặc viêm nhiễm có thể gây tắc mạch máu não.

2. Các yếu tố nguy cơ tăng nguy cơ tắc nghẽn mạch máu não bao gồm:

• Tiểu đường: Nguy cơ tắc mạch máu não ở bệnh nhân tiểu đường cao gấp 4 lần so với người bình thường.
• Tăng huyết áp: Đây là một trong những yếu tố nguy cơ hàng đầu gây tắc nghẽn mạch máu. Áp lực trong mạch quá cao có thể làm bong tróc các mảng xơ vữa trong thành mạch, dẫn đến tắc nghẽn mạch máu.
• Bệnh động mạch cảnh: Người mắc bệnh động mạch cảnh hoặc có tiền sử gia đình mắc bệnh có nguy cơ cao bị tắc mạch máu não.
• Rung nhĩ: Người mắc bệnh rung nhĩ có nguy cơ bị tắc mạch máu não do các cục máu đông trong tâm nhĩ trôi theo dòng máu.
• Tăng mỡ máu (tăng cholesterol máu): Cả cholesterol xấu (LDL) và cholesterol tốt (HDL) tăng cao đều có thể gây tắc nghẽn mạch máu não.
• Cholesterol xấu tạo thành mảng xơ vữa trong thành mạch, trong khi cholesterol tốt giúp loại bỏ mảng xơ vữa.
• Hút thuốc lá: Hút thuốc lá là một yếu tố nguy cơ quan trọng gây tắc nghẽn mạch máu não. Thuốc lá chứa các chất gây kích thích và gây viêm nhiễm trong hệ thống mạch máu, làm tăng nguy cơ tắc nghẽn mạch máu.
• Tiền sử đột quỵ hoặc nhồi máu cơ tim: Người đã từng trải qua đột quỵ hoặc nhồi máu cơ tim có nguy cơ bị tắc mạch máu não cao hơn.

IV. Biến chứng của tắc nghẽn mạch máu não

Bệnh tắc nghẽn mạch máu não có những biến chứng đáng kể, và việc chẩn đoán và điều trị kịp thời là cần thiết để tránh các biến chứng nguy hiểm. Các biến chứng mà người bị tắc nghẽn mạch máu não có thể gặp phải bao gồm:

• Liệt nửa người: Đây là một biến chứng nghiêm trọng và nguy hiểm, làm mất khả năng di chuyển và thực hiện các hoạt động cá nhân. Bệnh nhân không thể thực hiện các hoạt động sinh hoạt bình thường và gặp khó khăn trong cuộc sống hàng ngày.
• Rối loạn ngôn ngữ: Tắc nghẽn mạch máu não có thể dẫn đến đột quỵ và gây rối loạn ngôn ngữ. Bệnh nhân có thể mất khả năng nói hoặc hiểu ý người khác, hoặc cả hai biến chứng này xảy ra đồng thời, gây rào cản trong giao tiếp và sinh hoạt hàng ngày.
• Chóng mặt và mất cân bằng khi đi lại.
• Khó khăn trong tiểu tiện và đại tiện: Rối loạn hoạt động của cơ trơn làm cho việc tiểu tiện và đại tiện trở nên khó khăn hơn sau khi bị tai biến do tắc nghẽn mạch máu não.
• Mất ý thức và nguy cơ tử vong cao.

V. Làm thế nào để phát hiện tắc nghẽn mạch máu não

Để chẩn đoán bệnh tắc nghẽn mạch máu não, việc nghe âm mạch máu ở động mạch cảnh ngoài sọ có thể được thực hiện bằng ống nghe, nhưng hầu hết các vấn đề liên quan đến mạch máu não có thể được xác định thông qua các phương pháp chẩn đoán hình ảnh. Bằng cách sử dụng hình ảnh được ghi lại, các bác sĩ có thể đánh giá tình trạng các động mạch lớn, mạch máu nhỏ và cả mô não.

Các phương pháp chẩn đoán hình ảnh thông thường được sử dụng để chẩn đoán tắc nghẽn mạch máu não bao gồm:

• Chụp cắt lớp vi tính (CT scan)
• Chụp MRI não, đặc biệt là máy MRI 3 Tesla hiện đại tại Hệ thống Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh có thể phát hiện các bất thường nhỏ nhất ở mạch máu não.
• Siêu âm Doppler xuyên sọ
• Chụp mạch số hóa xóa nền (DSA)
• Siêu âm Doppler động mạch cảnh
• Chụp mạch máu cộng hưởng từ (MRA)

Các chuyên gia y tế sẽ xem xét và lựa chọn phương pháp chẩn đoán phù hợp nhất cho từng bệnh nhân.

VI. Cách điều trị

1. Sử dụng phương pháp tan huyết khối

Để điều trị tắc mạch máu não, có thể khuyến nghị bệnh nhân sử dụng các loại thuốc có khả năng tan huyết khối. Điều này giúp phá vỡ cục máu đông trong mạch máu và tạo điều kiện cho sự lưu thông dễ dàng, từ đó cung cấp oxy và chất dinh dưỡng cho não. Tuy nhiên, để thuốc có hiệu quả, việc phát hiện và điều trị tắc mạch máu não cần được thực hiện sớm trong “thời gian vàng”.

2. Can thiệp mạch

Đối với bệnh nhân bị tắc nghẽn mạch máu não, chúng ta có thể áp dụng phương pháp can thiệp nội mạch để loại bỏ cục máu đông, mảng xơ vữa hoặc nút tắc đoạn mạch bị phình vỡ. Đây là một phương pháp hiện đại, ít xâm lấn và mang lại hiệu quả cao đối với những trường hợp mà não chưa bị tổn thương một cách nghiêm trọng khi tắc mạch máu đã xảy ra.

3. Phẫu thuật

Ngoài việc sử dụng thuốc và can thiệp nội mạch, chúng ta cũng có thể xem xét liệu người bệnh có cần phẫu thuật hay không. Trong trường hợp động mạch cảnh bị thu hẹp hoặc tắc nghẽn nghiêm trọng, phẫu thuật có thể được thực hiện để ngăn ngừa đột quỵ tái phát. Quyết định về việc thực hiện phẫu thuật để cắt bỏ nội mạc động mạch cảnh hoặc đặt stent sẽ phụ thuộc vào từng trường hợp cụ thể và được đưa ra sau khi cân nhắc lợi ích và nguy cơ.

VII. Cách phòng ngừa

Dưới đây là một số biện pháp mà bạn có thể áp dụng để phòng ngừa tắc mạch máu não:

• Không hút thuốc lá và tránh tiếp xúc với khói thuốc lá để giảm thiểu tác động của hút thuốc lá cả trực tiếp và gián tiếp.
• Thường xuyên tham gia hoạt động thể chất, ít nhất 3 buổi mỗi tuần, với mỗi buổi kéo dài từ 20-30 phút để tăng cường sức khỏe, giảm nguy cơ mắc tiểu đường, tăng mỡ máu và huyết áp.
• Xây dựng một lối sống lành mạnh và giảm căng thẳng. Hãy duy trì một chế độ ăn uống ít chất béo và dầu mỡ, giảm tiêu thụ thức ăn giàu đường và muối. Tăng cường tiêu thụ rau củ quả và trái cây. Hạn chế sử dụng các sản phẩm chế biến sẵn và giảm lượng gia vị trong thực phẩm.
• Đối với những người mắc bệnh mạch máu não, xơ vữa động mạch, bệnh động mạch ngoại vi hoặc bệnh mạch vành, việc sử dụng thuốc để giảm cholesterol (thậm chí khi mức cholesterol không cao bất thường) và duy trì chế độ dùng thuốc đúng liều để kiểm soát huyết áp là cần thiết.
• Ngoài ra, hãy thường xuyên tham khảo ý kiến bác sĩ, khám sức khỏe định kỳ, đặc biệt là nếu bạn đã từng mắc bệnh tắc mạch máu não hoặc đột quỵ, hoặc nếu có tiền sử bệnh này trong gia đình.

Tóm lại, hiểu được nguyên nhân và yếu tố nguy cơ gây tắc mạch máu não là một phần quan trọng để bảo vệ sức khỏe tim mạch và ngăn chặn tình trạng này. Việc hạn chế các yếu tố nguy cơ như hút thuốc, tiêu thụ chất béo quá mức và cường độ cao muối trong chế độ ăn uống, kết hợp với việc duy trì một lối sống lành mạnh và thực hiện các biện pháp phòng ngừa như tập thể dục đều đặn, có thể giúp giảm nguy cơ tắc mạch máu não và bảo vệ sức khỏe tim mạch.